“Meer dan ooit is theater een plek om te luisteren en ontdekken dat je serieus genomen wordt.”

Interview met Stefan Perceval over Altijd Kerstmis (door Elisabeth Morrhey)

Met Altijd Kerstmis maakt HETGEVOLG, het theatergezelschap van Stefan Perceval, weer een productie met maatschappelijk engagement, deze keer in wijk Paspoel.

Stefan: Met HETGEVOLG werken we altijd met mensen die in een grotere kwetsbaarheid leven, maar we kunnen wel zeggen dat dat echt iedereen is. We zijn nu aan de slag gegaan met mensen uit de wijk Paspoel hier in Tongeren. Ik stel heel veel vragen, en de vragen nu gingen voornamelijk over 'wie ben je? wat zou je willen veranderen in de wereld?'

Het thema Altijd Kerstmis werd door Stefan bedacht terwijl hij door de wijk liep.

Stefan: We hadden dringend een titel nodig en tijdens mijn wandeling zag ik dat aan één op de drie appartementen of huizen nog kerstverlichting hing. Ik vond dat wel grappig, want zo blijft het altijd Kerstmis. Maar naast de gezellige connotatie, is er ook een sombere. Het gaat ook over: 'waar zou ik de fut nog vandaan halen om het weg te halen, het is toch binnenkort weer Kerstmis'. Kerstmis heeft ook de weemoed, er gebeuren veel zelfmoorden, mensen voelen zich eenzaam. Toen we dat thema wisten, zijn we aan de slag gegaan met vragen als: 'Welk geschenk zou je willen geven aan de wereld? Wat wil je absoluut niet krijgen als cadeau? Hoe zijn die feesten voor jou?' Voor mij is Altijd Kerstmis een ode aan de mens, in al zijn ongemakkelijkheid. Maar het gaat ook over de moed om drempels te overwinnen, zoals de moed om naar een feest te gaan of om je mooi te maken.

Stefan heeft zelf een grote verbondenheid met Kerstmis.

Stefan: Ik ben ook opgegroeid in een sociale woonwijk, en daar is Kerstmis een overdaad aan versieringen bij sommigen, maar bij anderen ook helemaal niks. Wij hadden thuis nooit de centen om Kerstmis te vieren. Ik geloof ook wel in het toeval, het lot, dat zegt: 'daar moet je het eens over hebben!' Er is echt een vat van ideeën opengebarsten, om samen met de mensen hier rond dat thema te werken en hen vragen te stellen over hoe dat voor hen is. Zo kom je op van alles. Iemand vertelt bijvoorbeeld dat ze zich heel mooi maakt, maar dat dat eigenlijk komt vanuit een verantwoordelijkheidsgevoel: 'wat gaan de mensen anders van mij denken?' Dan heeft ze het zo over haar leven en haar gezin en hoe verantwoordelijk ze zich daarvoor voelt. Het gaat dus veel verder dan alleen maar het thema 'wat ligt er onder de kerstboom?'

De spelers zijn allemaal lokale bewoners, dus geen professionele acteurs. Stefan noemt hen ‘niet-getrainde spelers’.

Stefan: Het is een heel lang proces geweest: we zijn elke maandagavond samengekomen in Paspoel. In het begin komen er heel veel mensen kijken die zeggen 'daar ga ik niet aan meedoen, ik ga mij niet belachelijk maken.' En dan heb je de dapperen, die het blijven doen. Zo groeit er stilletjes aan vertrouwen, dan komt er langzaam zelfvertrouwen, en dan worden ze enthousiast en krijgen ze spelplezier. Nu is dat aan het groeien en zo worden het spelers. Het zijn gewoon spelers die nog niet getraind zijn. Wij omkaderen dat wel helemaal professioneel met geluid en licht.

HETGEVOLG maakt wel vaker producties met maatschappelijk engagement. Eén van hun doelen is: ‘de kracht van het theater zorgt ervoor dat kwetsbare mensen opnieuw de kracht in zichzelf ontdekken en opnieuw de moed vinden om het dagelijkse leven aan te knopen.’

Stefan: Er zijn hier mensen die echt mentale problemen hebben, en die zie je repetitie na repetitie groeien. Dat is heel schoon om te zien. Want zij worstelen ook met van alles: met de VDAB, met de wereld die niet luistert naar wat echt hun verhaal is. Hier wordt er naar hen geluisterd. We lachen hier heel veel af, we schreeuwen hier ook heel veel af. Dat is theater: meer dan ooit een plek waar je luistert en mensen ontdekken dat ze echt serieus worden genomen, dat we echt stappen met hen willen zetten. En dan gaan zij ook echt stappen zetten in hun leven.

Altijd Kerstmis weerspiegelt de diversiteit en veerkracht van de lokale gemeenschap.

Stefan: We zijn allemaal kwetsbaar. De ene mens heeft wat meer veerkracht dan de andere om daaruit op te staan. Dan is het mooi dat je dat tijdens een repetitieproces ziet ontwikkelen. Mensen hebben het erover met elkaar. Ze zeggen tegen elkaar: 'ik heb een goede psycholoog, ga daar eens naartoe'. Zoals balletdansers elkaar ook tips geven over kinesisten. Het komt ook echt van onderuit. Ze krijgen straks applaus voor hun verhaal, voor wie zij zijn: waar krijg je dat? Ik denk ook echt dat dat de rol is van de kunsten, en dan roep ik ook mijn collega-kunstenaars op. Laat mensen voelen hoe fantastisch het is. De kunsten kunnen echt een plek zijn waar je waardering krijgt: je wordt gewaardeerd voor wie je bent, je maakt hier deel van uit. En dat is wat we moeten doen: we moeten mensen verbinding laten voelen.