“De voorstelling is een pleidooi voor: wees nu even stil, luister naar elkaar en ga dan echt in verbinding”.

Interview met Heleen Desmet over nacht/zicht (door Niels Dewil)

Heleen Desmet is actrice en theatermaker, afgestudeerd in 2016 aan de drama opleiding van LUCA. In 2017 richtte ze samen met Bart van der Heijden Collectief Verlof op, een gezelschap dat geboren werd op de eerste editie van MoMeNT.

Heleen: Bart en ik volgden dezelfde theateropleiding, zij het met twee jaar verschil tussen ons. We kenden elkaars werk en waren fan van elkaar, maar hadden nog nooit iets samen gedaan op vlak van theater. In kortfilms kwamen we elkaar toevallig wel vaak tegen en moesten we dan altijd broer en zus spelen. We hadden een goede vibe samen. Bij de eerste editie van MoMeNT was er een oproep om in residentie aan iets te werken. Ik had toen een idee en was op zoek naar een compagnon. Bart was enthousiast en we besloten er meteen een naam op te plakken: Collectief Verlof. Die residentie op MoMeNT was zo tof, dat we dachten: wat gaan we nog maken?

Sinds die eerste editie van MoMeNT vormen Heleen en Bart samen de artistieke kern van het gezelschap. Voor de voorstelling nacht/zicht is het de allereerste keer dat Heleen en Bart niet alles samen schrijven en samen op de planken staan: Heleen maakt en Bart speelt.

Heleen: Dat is organisch gegroeid. In de covidperiode hebben we met Collectief Verlof De Verlofdagen in het leven geroepen. De opzet was om maandelijks bijeen te komen met collega-acteurs en mensen uit andere disciplines om onszelf te trainen als kunstenaars en samen rond een bepaald thema te werken, een beetje zoals muzikanten die samenkomen om te jammen. Tijdens die sessies gaven we elkaar ook schrijfopdrachten. Ik schreef toen een stukje, waarvan ik voelde dat ik er graag aan wou verder schrijven. Dat was het startidee voor nacht/zicht. En hoe meer ik schreef, hoe minder ik het gevoel had dat er een rol bijzat voor mezelf. Dus dacht ik: ik ga er eens voorzitten en zien wat het geeft. Het is een heel spannend project omdat we het zo nog nooit gedaan hebben.

De inspiratie voor nacht/zicht haalde Heleen uit een persoonlijke frustratie.

Heleen: De voorstelling is vertrokken vanuit iets waar ik zelf mee zit: hoe wij steeds minder naar elkaar luisteren. Vanaf het moment dat iemand iets begint te vertellen, denk je al meteen dat je weet waar die naartoe wil, luister je niet meer en begin je in te pikken op andere dingen. Daardoor ontstaat veel miscommunicatie. De voorstelling is eigenlijk een pleidooi voor: ‘wees nu even stil, luister naar elkaar en ga dan echt in verbinding’. Om daar op in te zetten, doe ik in de voorstelling net het tegenovergestelde en laat ik de personages vooral niet naar elkaar luisteren en heel hard door elkaar spreken. Er is dus heel veel miscommunicatie in nacht/zicht. De vier personages treffen elkaar ’s nachts in het midden van een bos en proberen elk heel hard te maskeren waarom ze daar zijn, waardoor ze zich ongewild alleen maar verdachter maken.

Heleen haalt wel vaker de inspiratie voor haar teksten uit grote vraagstukken waar ze zelf mee zit en geen antwoord op weet.

Heleen: Dingen waar we niet echt vat op kunnen krijgen, maar die ons wel raken; dat zijn de grootste inspiratiebronnen, omdat we die graag willen onderzoeken. Dat onderzoek neemt verschillende vormen aan. Zelf ben ik heel intuïtief. Ik laat mijn tekst heel hard ontstaan vanuit de vloer: wat gebeurt er als ik deze twee personages naast elkaar zet? Ik vind het heel fijn om improvisatiedingen te maken. Bart is dan weer heel goed in het voeren van diep onderzoek. Hij betrekt de literatuur erbij. Door die twee invalshoeken te combineren, komen we op heel toffe dingen uit. Het is bovendien niet zo dat we in de voorstelling louter ons idee presenteren aan het publiek. Vaak nemen we een wat extremer standpunt in, dat we via een personage verkennen. Het is dan aan het publiek om te kijken: zijn we het ermee eens of niet? Wat roept dit bij ons op? We willen dat onze voorstelling een gespreksstarter is.

De voorstelling nacht/zicht wordt gespeeld door Bart van der Heijden, Tom Ternest, Els Olaerts en Marthe Schneider. Stuk voor stuk sterke acteurs.

Heleen: Ik ben er heel blij mee. Van Els Olaerts hebben Bart en ik zelf nog les gekregen tijdens onze acteeropleiding. We hebben altijd gedroomd om met haar op de planken te staan en te kunnen samenwerken. En het personage dat ik nu had geschreven, past gewoon heel goed bij Els. Ook Tom Ternest is een acteur die wij al lang volgen en waar wij heel hard naar opkijken. Met Marthe Schneider heb ik nog op het middelbaar gezeten. Zij heeft een mooie, authentieke manier van spelen. Ze draagt een grote rust in zich, maar er zit ook heel veel pit in haar.

Nacht/zit zal pas in september in première gaan, maar is toch al op MoMeNT te zien in een soort ‘open repetitie’. Het is voor Collectief Verlof de eerste keer dat ze het werkproces op die manier transparant maken.

Heleen: Sinds die eerste editie van MoMeNT hebben we met veel van onze voorstellingen op MoMeNT gespeeld. We zijn op MoMeNT geboren en blijven daar kind aan huis. In 2021 gingen we met ALIAS zelfs in première op MoMeNT. Het voelde daarom raar om met nacht/zicht niet op MoMeNT te spelen. Toen dachten we: misschien moeten we het moment laten zien waar we nu staan in ons werkproces? We hadden op MoMeNT al enkele boeiende lezingen rond het thema ‘tijd’ en ‘momenten’ gezien, en vonden die insteek wel passen. Ik weet nog niet hoe het zal uitpakken, maar ik geloof dat het boeiend zal zijn. Voor ons is het een manier om te kijken waar we momenteel staan en te luisteren naar het publiek: wat zien jullie hierin, wat roept het bij jullie op, wat zijn jullie verwachtingen? Zo kunnen we onderzoeken of we op het goede spoor zijn en waar we eventueel moeten bijstellen. En voor het publiek, dat niet mee in het creatieproces zit, is het een unieke kans om een keer mee te kijken hoe het eraan toe gaat. Bovendien zullen zij het kunnen vergelijken met het eindproduct, want in april 2024 spelen we de afgewerkte voorstelling in De Velinx.