“Cultuur verbindt!” Voor het eerst werkt een Zorgzame Buurt samen met de cultuursector.

Interview met Tim Vanvinckenroye & Brecht Jans over Zorgzame Buurten (door Elisabeth Morrhey)

Zorgzame Buurten is partner van alle evenementen van MoMeNT Wijkt Uit, waarbij verschillende participatieve projecten worden opgezet; dit jaar in samenwerking met bewoners van wijk Paspoel. Welke rol kan cultuur spelen in sociale werking? Ik vroeg het aan Tim Vanvinckenroye van SAAMO en Brecht Jans van OCMW Tongeren.

Brecht: Ik ben coördinator buurtgerichte zorg voor stad Tongeren OCMW. Vanuit die rol werk ik als diensthoofd van het lokaal dienstencentrum De Piepel. Wij zitten in een hervorming van een nieuw woon-zorg-decreet dat stelt dat we heel buurtgericht moeten werken, wat betekent: luisteren naar wat de lokale mensen denken en op basis daarvan ons beleid en onze activiteiten uitstippelen. Binnen dat kader hebben wij ook het project Zorgzame Buurten. Via die link hebben we Tim als SAAMO-medewerker kunnen aanwerven en proberen we vooral onze buurtgerichte opdracht te vertalen naar de sociale woonwijken van Tongeren.

Wat is SAAMO en wat houdt het project Zorgzame Buurten in?

Tim: SAAMO is samenlevingsopbouw, vroeger gekend als RIMO Limburg. Wij werken met mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie, die wij proberen te versterken door vorming te bieden en hen een stem te geven. Heel belangrijk is onze politieke opdracht: de signalen opvangen en doorspelen naar de politieke actoren die er iets aan kunnen veranderen. Binnen Tongeren zijn er verschillende projecten van SAAMO en eentje daarvan is Zorgzame Buurten. Vroeger was er in Paspoel altijd buurtwerking. Zij organiseerden activiteiten met mensen en keken naar hun noden, maar het was toen weinig gelinkt met Stad Tongeren. Sinds Zorgzame Buurten neemt Stad Tongeren mee het voortouw, om echte verbetering voor de sociale woonwijk te realiseren.

Brecht: Het is een beetje een proeftuin: we gaan kijken wat de goede praktijken zijn en die dan stadsbreed vertalen. In de aanloop van het project hadden we ook een samenwerkingsovereenkomst met SAAMO. Zij hebben buurtrapporten opgesteld in de vier meest kwetsbare wijken van Tongeren. Ze zijn gaan kijken naar de cijfers: wie woont daar, is er veel werkloosheid, wat zijn de kenmerken, is er armoede? SAAMO is vooral ook met de mensen zelf gaan praten, en met alle stadsdiensten en andere actoren die daar actief zijn. Dankzij de buurtrapporten weten we wat er leeft in de buurten en weten we hoe we daar aan het werk kunnen gaan. En toen is ook de projectoproep voor Zorgzame Buurten gekomen van de Vlaamse overheid. Er was al een kleine buurtwerking actief en we hadden dat rapport, dus het was echt een open kans om ons sociaal te gaan engageren in die buurt.

Een deel van dat project is kunst- en cultuur(participatie).

Tim: Dat is een stukje van MoMeNT dat erbij is gekomen.

Brecht: Aangezien MoMeNT ook buurtgericht wil werken, werd ik aangesproken en ben ik gaan kennismaken. Van het één is het ander gekomen. Ik denk dat MoMeNT in de eerste plaats kijkt naar artiesten en culturele projecten die ze kunnen organiseren. Tim en ik proberen dat dan, in een tweede fase, lokaal vorm te geven en de mensen te betrekken. We zijn heel benieuwd naar wat we dit weekend kunnen verwachten van het hele project.

Tim: Er zijn heel veel Zorgzame Buurten, 132 in Vlaanderen en Brussel. Zorgzame Buurten is in de eerste zin een sociaal project en om dat te kunnen verbinden met cultuur is wel heel mooi. Tongeren, Paspoel, is uniek in haar link tussen Zorgzame Buurten en cultuur. Dat wordt heel weinig gedaan. We hopen natuurlijk dat het andere projecten kan inspireren. Daarom zal zondag ook De Koning Boudewijnstichting komen filmen.

Brecht: Zowel in Paspoel als in de andere wijken, werken we rond vereenzaming. Zeker in die buurten worden de mensen ouder. Heel vaak zijn het alleenstaande mensen, heel vaak zijn ze zorgbehoevend. In onze projecten kijken we hoe we ervoor kunnen zorgen dat die mensen op een aangename manier zo lang als mogelijk in hun thuisomgeving kunnen functioneren. Dan denk ik ook aan cultuur. Wat dat juist zal opleveren, weten we nog niet. We zijn allemaal heel benieuwd naar het resultaat, maar ik denk dat de sociale contacten, de cohesie en het samenhorigheidsgevoel al heel belangrijk zijn.

Tim: Cultuur verbindt! Wij proberen zo veel mogelijk sociale cohesie tot stand te brengen, en dat lukt bijvoorbeeld door soep- en koffie-momenten, maar een cultuurevenement in een sociale woonwijk zal zeker een positief effect hebben. Het is een heel mooie samenwerking tussen MoMeNT en Zorgzame Buurten en ook met WIL (het vroegere WoonZo), waarbij bijvoorbeeld de buurtzaal van WIL gebruikt wordt voor de tentoonstelling van Villa Paspoel.

Brecht: We willen echt ons netwerk gebruiken om een project te maken voor de mensen, maar ook van de mensen.

Tim: Ook belangrijk is het imago van Paspoel binnen Tongeren. Dat is een eerder negatief imago en dat willen wij doorbreken door dingen als dit te doen. Ik denk dat dit het ideale moment is om te zorgen dat mensen van heel Tongeren en daarbuiten naar Paspoel komen en zien dat er heel veel talent is.

Dit weekend is het toonmoment van al die projecten, maar de deelnemers hebben misschien meer gehad aan het proces dat hiertoe heeft geleid.

Brecht: Mensen engageren, daar komt heel wat bij kijken. Dat illustreert ook echt het belang van de buurtwerkers, die zelf aanwezig zijn en contacten leggen.

Tim: Het project heeft ook een echte vertrouwensband gecreëerd tussen Mieke, de buurtwerker, en de bewoners die meegewerkt hebben aan de theaterproductie Altijd Kerstmis. Er is bijvoorbeeld één bewoonster die helemaal open gebloeid is, terwijl zij naast het podium net een heel ingetogen persoon was.

Tim: Het proces is heel belangrijk, maar het product zal ook belangrijk zijn: een moment van trots. Het zal echt fijn zijn om dat te zien.

Zorgzame Buurten blijft ook na MoMeNT Wijkt Uit actief in Paspoel.

Brecht: We zijn heel veelzijdig bezig. We gebruiken allerlei verschillende media, waarvan cultuur er eentje is. We werken alleszins heel 'bottom-up': we proberen echt te luisteren waar nood aan is en onderzoeken hoe we daar een verschil kunnen maken.